Je familie in balans volgens oude Chinese regels

Familie: niet iedereen heeft een band met dat woord. Vaak weet je wie je familie is maar soms ook niet. Voor de een is de familie groot, voor de ander klein of helemaal niet in beeld. Toch komt iedereen uit een familie: iedereen heeft ouders, grootouders en meestal ook neven, nichten, tantes, ooms, enzovoort. Hoe je omgaat met familie bepaal je soms zelf, soms wordt dat voorgeschreven. Hoe je zo de familie en alles wat daarin gebeurt beleeft is een zeer persoonlijke kwestie. Zelf ben ik nooit zo betrokken geweest bij mijn familie, maar als ik het zo over ‘familie’ heb bedoel ik daarmee het geheel aan grootouders, tantes, ooms, neven en nichten en allen die verder van mij weg staan dan mijn eerstelijns verbindingen – ouders, broers, vrouw en kinderen. Dat is voor mij óók ‘familie’ maar die beleef ik toch anders dan de eerste. De ‘grote familie’ waar ik deel van uitmaak, daar weet ik niet veel van, en pas recentelijk is mij een klein stukje familiegeschiedenis verteld (dan blijkt maar weer dat in iedere familie illustere personages en zwarte schapen te vinden zijn, maar ik snap nu wel waar mijn voorliefde voor allerhande soorten kaas vandaan komt. Mijn voorouders zitten in mijn genen, zo zei laatst een wetenschappelijk onderzoek). Voor iedereen is ‘familie’ en de beleving ervan net even anders. Hierdoor gaat de definitie van ‘familie’ in de grote Van Dale, “iemands gezamenlijke bloedverwanten”, niet voor iedereen op. Wie zich bijvoorbeeld aansluit bij een commune, sekte of andere geloofsgroep zal al gauw die groep zien als familie, al dan niet naast de oorspronkelijke familie van bloedverwanten waar je onlosmakelijk mee verbonden bent. Je hoort wel eens zeggen ‘familie kies je niet’ maar wie bewust de keuze heeft gemaakt om anderen als familie te beschouwen zal het hier niet snel mee eens zijn. Het beleven van familie kan zo bloedbanden en afkomst overstijgen.

Familie als basis van het levenslot

family

In veel culturen is familie echter een begrip waar niet mee te knoeien valt: de definitie ervan is duidelijk en alles wat buiten die definitie valt wordt niet gerekend tot ‘familie’. In het oude China vormde bloedverwantschap tezamen met door het huwelijk verbonden clans je (vaak grote) familie, en voor iedereen was duidelijk omschreven welke positie je innam in dat grote geheel. Bij die positie hoorden regels, voorschriften en de daaraan gekoppelde verwachtingen van jouw rol in de familie. Want de familie, dat was de basis van de Chinese samenleving. Een oud Chinees gezegde zei shen jia xing ming 身家性命, ‘lichaam, familie, natuur, lot’, waarmee werd bedoeld dat er in essentie geen verschil is tussen deze ‘entiteiten’ – het lichaam was dan wel de basis van de familie, de familie was de basis van de inherente Natuur van de wereld, en deze was de basis van het lot, maar qua essentie waren al deze begrippen in de kern hetzelfde en allemaal onlosmakelijk met elkaar verbonden. Je familie bleef altijd een wezenlijk en wereldlijk aspect van jezelf. Dat is te zien in de uitdrukking chujia 出家, die letterlijk betekent ‘je familie verlaten’ maar wordt gebruikt in de betekenis van ‘non of monnik worden’: Je trekt je terug uit het mondiale, je verlaat het wereldse. Wat impliceert dat volgens de oude Chinese visie er buiten je familie alleen nog afzondering mogelijk is, want zolang je nog in de wereld staat ben je verbonden met je familie.

Familie in Het Boek der Veranderingen

Ook in de Yijing, het Chinese Boek der Veranderingen, neemt het familie-ideaal een belangrijke plaats in. Hoofdstuk 37 heet Jia Ren 家人, ‘familie-mensen’, en dit hexagram behandelt in zes regels tekst wat een familie in het oude China nodig had.

  1. Een begrensde, maar niet te kleine verblijfplaats waarbinnen men veilig en in vrede kan vertoeven.
  2. Geen zorgen om het eten, de eerste basisbehoeften.
  3. Regels en orde maar zonder deze hardvochtig af te dwingen. Besef van de waarde, het nut van deze regels.
  4. Voldoende middelen om de familie te kunnen onderhouden, zodat er ook ruimte is voor scholing en persoonlijke ontwikkeling.
  5. Een koning zal zich in dienst moeten stellen van zijn land want dit is zijn familie. Hij moet zich tolerant opstellen. Dit is belangrijker dan het werkelijke familiebelang. Dit kan ook doorgetrokken worden naar elk familielid: louter eigenbelang mag geen drijfveer zijn.
  6. De familie moet actief beschermd worden. Bij bedreigingen die de familie kunnen aantasten moet er opgetreden worden.

Als er aan deze voorwaarden is voldaan is de familie in harmonie en kan ieder lid in een veilige omgeving groeien naar zijn of haar eigen potentie.

Wat deze regels laten zien is dat er in het oude China de nadruk werd gelegd op veiligheid, orde en bezit. Dit is begrijpelijk omdat nou juist deze drie dingen door invloeden van buitenaf continu onder druk stonden. Maar ook tegenwoordig kunnen we de regels nog zien als handvatten voor het omgaan met onze eigen familiebanden.

  1. Binnen de familie zijn grenzen nodig die de familie definiëren, maar deze moeten niet te nauw zijn: er moet ruimte zijn om elkaar vrij te laten.
  2. De familie moet kunnen voorzien in de behoeftes van elk familielid, en in staat zijn met ieders persoonlijke wensen rekening te houden.
  3. Er is respect voor de familie en voor elk lid van de familie, vanuit elk lid van de familie. Iedereen beseft het belang hiervan.
  4. Er is aandacht voor de immateriële behoeftes.
  5. Louter eigenbelang is een slechte drijfveer.
  6. Zorg voor elkaar en bescherm elkaar. Wees alert op mogelijke misstanden.

Het zijn eenvoudige adviezen die je binnen elke hechte groep kunt toepassen. Het begrip familie krijgt zo waarde en betrouwbaarheid. In het oude China was de familie de pijler van de samenleving en het mensenlot, en veel mensen hebben ook nu nog behoefte aan die pijler, die dan wel stevig en solide moet staan. De Yijing geeft een invalshoek die we ook tegenwoordig nog kunnen toepassen. Zo kan dit drieduizend jaar oude boek ons nog veel leren over de huidige tijd waarin wij leven. Familie kan je kiezen of accepteren, en als je beseft welke regels de grondslag van je familie bepalen begrijp je beter hoe je familie is geworden wat hij is, en welke plaats je daarin bewust kunt innemen. Dat is goed voor jou zeggen de oude Chinezen, goed voor je familie, en voor je eigen levensbestemming.

Op 4 november vindt in Utrecht het 7de Yijing Symposium plaats met als thema ‘Familie en Gemeenschap’. Harmen Mesker en Herma Meulenkamp laten dan zien hoe deze thema’s uit Het Boek der Veranderingen praktische waarde hebben voor de huidige tijd. Voor meer informatie en opgeven kijk op www.yijingstudies.nl .

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.